آشنایی با سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ

سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ (Cranckshaft Position Sensor) یک قطعه الکترونیکی است که در موتورهای درون‌سوز قرار داده می‌شود تا موقعیت مکانی پیستون و سرعت دورانی میل لنگ را محاسبه کند. اطلاعات جمع‌آوری شده توسط این حسگر به واحد فرمان موتور منتقل می‌شود تا موتور از این اطلاعات برای مدیریت سامانه جرقه‌زنی و دیگر فرآیندها بهره ببرد.
در خودروهای قدیمی که این سنسور وجود نداشت، دلکو وظیفه تنظیم زمان جرقه‌زنی را در موتور انجام می‌داد.

سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ چیست؟

سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ یا سنسور دور موتور (Engine Speed Sensor) که به ESS مشهور است، وظیفۀ محاسبه و انتقال اطلاعات مکانی مرتبط با پیستون و سرعت دورانی میل لنگ را بر عهده دارد.

موتور خودرو و میل لنگ یکی از مهمترین قسمت‌های هر اتومبیلی است که هر گونه نقص و اشکالی در آن مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. به همین دلیل حسگرهای متعددی برای کنترل عملکرد موتور مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ مطابق با نام خود وظیفه نظارت بر قسمت‌های متحرک موتور از جمله میل لنگ، سوپاپ موتور و پیستون را بر عهده دارد. اطلاعاتی که این سنسور به ECU (کامپیوتر مرکزی خودرو) ارسال می‌کند بر روی زمان استفاده از سوخت و افزایش کارایی خودرو تاثیر می‌گذارد.

نحوه عملکرد سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ

به‌طور معمول سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ در جلوی موتور و در نزدیکی پولی میل لنگ قرار می‌گیرد. البته در برخی از خودروها این حسگر در قسمت عقب موتور بر روی پوسته کلاچ و در نزدیکی فلایویل قرار گرفته است. همچنین در برخی از خودروهای انژکتوری که دارای دلکو هستند (مانند پراید)، حسگر در داخل دلکو قرار می‌گیرد.
سنسور دور موتور به‌صورت متوالی به بررسی وضعیت میل لنگ می‌پردازد و با ارسال اطلاعات به ECU به کنترل پاشش سوخت و جرقه‌زنی موتور کمک می‌کند.

حسگر موقعیت و سرعت میل لنگ به شکلی قرار گرفته است که دندانه‌های حلقه ریکلتور متصل به میل لنگ از نزدیک نوک سنسور عبور می‌کند. حلقه ریکلتور دارای چندین دندانه است که به کامپیوتر موتور (PCM) موقعیت میل لنگ را گزارش می‌دهند.

با چرخش میل لنگ، سنسور یک سیگنال ولتاژ پالسی تولید کرده که هر پالس مربوط به یکی از دندانه‌های روی حلقه ریلکتور است. کامپیوتر موتر یا همان PCM از سیگنالی که از سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ دریافت می‌کند برای تعیین زمان جرقه‌زنی در سیلندرها استفاده می‌کند.
سیگنال‌های دریافتی از حسگرها به خوبی وضعیت سیلندرها و احتمال خرابی آن‌ها را نشان می‌دهد.

مهمترین وظیفه سنسور دور موتور

این حسگر وظایفی را برعهده دارد که بر روی عملکرد موتور تاثیر می‌گذارند:

1. اعلام حرکت فلایویل به ECU که بر اثر استارت یا هُل دادن ایجاد می‌شود؛
2. تعیین نقطه مرگ برای ECU به هدف تحریک آن به پاشش سوخت توسط انژکتور و ایجاد جرقه؛
3. اعلام دور موتور به دورسنج از طریق کامپیوتر مرکزی خودرو (ECU)؛
4. محاسبه زمان جرقه و تنظیم دور موتور و تشخیص حالت موتور.

معرفی انواع سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ

به‌طور کلی دو نوع سنسور دور موتور در خودروها استفاده می‌شوند:

1. سنسورهای مغناطیسی با سیم‌پیچ جمع‌کننده ولتاژ A/C که دارای پایه اتصالی اتصال با دو پین هستند؛
2. سنسورهای Hall با سیگنال موج مربعی دیجیتال که دارای پایه اتصالی با سه پین هستند.

در اکثر خودروهای ایرانی سنسورهای القایی یا مغناطیسی مورد استفاده قرار می‌گیرند که عملکرد مناسبی دارند.

علایم خرابی سنسور دور موتور

سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ در صورت خرابی مشکلاتی را به‌وجود می‌آورد که ایراد این حسگر را نشان می‌دهد:

1. اگر حسگر دارای مشکل باشد، خودرو روشن نمی‌شود، زیرا سیگنال لازم به ECU برای پاشش سوخت و جرقه‌زنی ارسال نمی‌شود؛
2. در زمان روشن بودن ماشین، دور موتور به درستی نمایش داده نمی‌شود؛
3. پمپ بنزین در هنگام استارت زدن خودرو قطع می‌شود؛
4. حالت Cut Off قبل از این ایجاد می‌شود که دور موتور به Red Line برسد؛
5. دورسنج از یک دور موتور ثابت مانده و حرکت نمی‌کند یا دچار پرش‌های ناگهانی می‌شود؛
6. یکی از علایم رایج خرابی سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ، روشن شدن چراغ چک موتور است؛
7. اگر موتور آهسته کار می‌کند یا موتور ریپ می‌زند به احتمال زیاد سنسور دور موتور در حال خراب شدن است. در چنین شرایطی بهتر است هر چه سریع‌تر به تعمیر سنسور بپردازید تا آسیب جدی به موتور وارد نشود؛
8. شتاب متغیر خودرو هم نشانه‌ای از ایراد در سنسور میل لنگ است.

در خودروهایی که دارای سنسورهای میل سوپاپ هستند، در صورت ایراد داشتن سنسور دور موتور، خودرو روشن می‌شود ولی دور موتور از 3.5 الی 4.5 بالاتر نمی‌رود.

علائم خرابی سنسور میل لنگ

1. لرزش در موتور: در هنگام خرابی سنسور میل لنگ احتمال عدم مدیریت درست میل لنگ توسط واحد کنترل موتور وجود دارد و گاها می‌توان این لرزش‌ها را در صورت شدت زیاد، پشت فرمان نیز احساس کرد.

2. چراغ چک روشن: از اولین و اصلی‌ترین علائم خرابی در میل لنگ میتوان به دو خطای P0336 و P0335 در هنگام روشن شدن چراغ چک بر روی داشبورد ماشین اشاره کرد.

3. کاهش قدرت در عملکرد موتور: هنگام خرابی در سنسور میل لنگ، واحد کنترل موتور توانایی دریافت موقعیت درستی از میل لنگ و سیلندرها را ندارد و این عمر سبب کاهش بازده موتور شما خواهد شد.

4. احتراق ناقص سیلندر: در صورت خرابی سنسور میل لنگ احتمال احتراق ناقص در یک یا چندین سیلندر وجود دارد و علت آن هم عدم توانایی اطلاع رسانی درستی از موقعیت پیستون به واحد کنترل موتور است.

5. عدم توانایی راه‌اندازی ماشین: در صورت وجود خرابی در واحد کنترل موتور، استارت زدن و روشن کردن ماشین دشوار تر خواهد شد. در مواردی خودرو به صورت کامل توانایی راه‌اندازی را نخواهد داشت.

6. توقف موتور: اگر هنگام رانندگی ناگهان موتور ماشین از کار بیفتد، سریعا باید به اولین مکانیکی جهت تعمیر و یا تعویض سنسور میل لنگ مراجعه فرمایید. در صورت ممانعت از تعمیر، احتمال از کار افتادن کامل موتور و تحمیل خسارت‌های بسیار زیاد وجود دارد.

 

تعمیر سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ

در اکثر خودروهای ایرانی که از سنسور القایی (مغناطیسی) استفاده می‌شود، حسگرها به‌سادگی خراب نمی‌شوند. زیرا ساختار ساده آن‌ها که متشکل از یک آهنربا، هسته آهنی و سیم‌پیچ القایی است، مقاوت بالایی داشته و خراب نمی‌شود.
اما ممکن است به خاطر قرار گرفتن بالای فلایویل، براده آهن، گریس یا روغن بر روی آن ریخته و عملکرد حسگر با مشکل روبه‌رو شود.

برای تعمیر سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ ابتدا برق باتری را قطع کرده و سپس حسگر را از جای خود خارج کرده و نوک آن را از براده‌های آهن و روغن تمیز کنید. در شرایطی که بعد از تمیز کردن حسگر همچنان مشکل وجود داشت، بهتر است سنسور تعویض شود.

نحوۀ بررسی سلامت حسگر میل لنگ

برای بررسی سلامت سنسور، دو پایه آن را به اهم متر متصل می‌کنیم. در پژو 405، پارس و سمند عدد هم سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ باید ما بین 300 تا 400 باشد. این مقدار در پراید عددی بین 320 تا 400 اهم بوده و در پژو 206 باید مقدار اهم سنسور بین 200 تا 400 باشد.
در شرایطی که مقدار اهم نمایش داده شده کمتر یا بیشتر از حد استاندارد بود، سنسور خراب شده و باید آن را تعویض کرد.

اگر سنسور دور موتور ایراد داشت به رانندگی ادامه دهیم؟

اگر سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ خراب شده، در مسافت‌های کوتاه رانندگی اشکال چندانی ایجاد نمی‌کند. اما بهتر است هر چه سریع‌تر نسبت به تعمیر، تمییز کردن یا تعویض آن اقدام کنید تا آسیبی به موتور خودرو وارد نشود.

هزینه سنسور میل لنگ زیاد نیست و این حسگر ارزان قیمت است، بنابراین در صورت عملکرد نامناسب خیلی سریع آن را تعویض کنید تا هزینه‌های بیشتری برای خودرو ایجاد نشود. در هنگام تعویض حسگرها و تجهیزات برقی در خودروها، حتما باتری را قطع کنید تا به سایر دستگاه‌های الکترونیکی و ECU آسیبی وارد نشود.

سخن پایانی

در نسل جدید خودروها برای کنترل بخش‌های مختلف موتور از انواع مختلفی از حسگرها استفاده می‌شود. سنسور موقعیت و سرعت میل لنگ، وظیفه تشخیص موقعیت بیستون و سرعت دوران میل لنگ را بر عهده دارد و اطلاعات دریافتی را به کامپیوتر خودرو ارسال می‌کند تا یا تنظیم جرقه‌زنی و احتراق، اتومبیل بهترین عملکرد را داشته باشد.

اهمیت این حسگر به اندازه‌ای است که ایراد فنی در آن ممکن است باعث روشن نشدن خودرو شود. تمیز کردن حسگر یا تعویض به موقع آن از آسیب جدی به موتور جلوگیری می‌کند. برای خرید سنسور دور موتور و سایر تجهیزات الکترونیکی خودروها به سراغ فروشگاه‌های معتبری بروید که محصولات خود را با ضمانت کیفی ارائه می‌کنند.