در موتور خودرو اجزای زیادی وجود دارد که با سطح بالایی از پیچیدگی به هم مرتبط هستند. همان‌طور که موتور با سرعت بالا کار می‌کند، باعث افزایش دمای اجزای داخلی خودرو می‌شود. بنابراین، به یک سیستم نیاز دارد تا دمای موتور را خنک و پایدار نگه دارد. یکی از اجزای این سیستم به ترموستات معروف است؛ اما اصلاً ترموستات خودرو چیست؟ ترموستات چه کارایی دارد و چگونه کار می‌کند؟
ترموستات چیست؟
ترموستات یک دستگاه سنجش دما است که دمای مایع خنک‌کننده موتور را اندازه‌گیری می‌کند. این قطعه با تشخیص دمای آب، زمان باز و بسته‌شدن خود را مشخص می‌کند تا موتورهای احتراق داخلی بتوانند در دمای کارآمد کار کنند. در صورتی که سیستم خنک کننده به درستی کار نکند موتور بیش از حد داغ شده و این مسئله علت جوش آوردن ماشین است. اگر ترموستات به‌خوبی کار نکند، عملکرد موتور هم مختل خواهد شد و در صورت عدم توجه به این موضوع، خسارت سنگینی به خودرو وارد می‌شود.
اگر مایع خنک‌کننده به اندازه کافی گرم نباشد، ترموستات بسته می‌ماند؛ اما اگر مایع خنک‌کننده به دمای خاصی برسد، ترموستات باز می‌شود و اجازه می‌دهد مایع خنک‌کننده داغ به داخل رادیاتور جریان یابد. بنابراین، ترموستات درست مانند دروازه‌ای عمل می‌کند که به مایع خنک‌کننده اجازه می‌دهد از موتور به رادیاتور جریان یافته یا جریان آن را مسدود می‌کند.
موتورهای خودروهای مدرن در محدوده خاصی از دما کار می‌کنند، معمولاً موتور بین ۱۹۴ درجه فارنهایت که ۹۰ درجه سانتی‌گراد است، کار می‌کند. ترموستات دمای مایع خنک‌کننده را حس کرده و زمان باز و بسته‌شدن را تعیین می‌کند. بدین ترتیب، آب داغ سیستم خنک‌کننده، خنک شده و از آسیب‌های احتمالی به خودرو جلوگیری می‌شود.
عملکرد ترموستات
یکی از اجزای مهم در سیستم خنک‌کننده خودرو، ترموستات است. وظیفه اصلی ترموستات این است که گردش خنک‌کننده موتور از رادیاتور را تنظیم کند تا موتور بیش از حد گرم نشده و دچار آسیب نشود.
شرایط دمایی ایده‌آل برای موتور بین ۸۰ تا ۹۲ درجه سانتی‌گراد قرار دارد. در این دما فرآیند احتراق در موتور بهینه بوده و در نتیجه قدرت موتور در بهترین حالت قرار داشته و مصرف سوخت هم بهینه خواهد بود.
ترموستات خودرو چگونه کار می‌کند؟
همان‌طور که توضیح داده شد، ترموستات خودرو باید دمای موتور را در نقطه ایده‌آل نگه دارد. نحوه عملکرد ترموستات از عملکرد سایر اجزای خنک‌کننده موتور پیروی می‌کند.
ابتدا پمپ آب اجازه می‌دهد تا آب از طریق مجرای آب سرسیلندر به سمت موتور جریان یابد. در این مرحله، آب در اطراف موتور جریان یافته تا گرمای موتور را جذب کند. سپس آب از شیلنگ خارج شده و به رادیاتور جریان می‌یابد.
طی این فرآیند، دمای موتور پایین می‌آید. آب خنک‌کننده موجود در رادیاتور باعث کاهش دمای موتور می‌شود. رادیاتور، گرمای ورودی را از طریق توری رادیاتور آزاد کرده و سپس فن پشت رادیاتور باعث خنک‌شدن آن می‌شود.
آبی که پس از عبور از مشبک رادیاتور با کاهش دما مواجه شده، از شیلنگ پایین رادیاتور خارج شده و دوباره به موتور پمپ می‌شود تا فرآیند کاهش دمای موتور، مجدد انجام شود. این روند کاهش دما به‌طور مکرر انجام می‌شود؛ به‌خصوص در زمان کار کردن موتور و هنگامی که موتور در دمای حداکثری در حال کار است.
زمانی که موتور تازه شروع به کار کرده است، ترموستات در حالت بسته باقی می‌ماند تا دمای موتور سریع‌تر به دمای کارکرد مطلوب (حدود ۸۵ تا ۹۰ درجه سانتی گراد) برسد. پس از رسیدن موتور به دمای مدنظر، ترموستات باز می‌شود تا مسیر گردش آب از سمت موتور به رادیاتور برقرار گردد. با باز شدن ترموستات و گردش آب، عمل خنک‌سازی موتور توسط سیستم خنک‌کننده (مجموعه مایع خنک‌کننده و رادیاتور) انجاممی‌شود و دمای موتور در یک بازه ایده‌آل و مطلوب باقی می‌ماند.
در واقع، ترموستات یک عامل کلیدی در سیستم خنک‌کننده خودرو است که اگر نباشد، فاجعه به بار می‌آید. در صورت لزوم، برای تنظیم روند خنک‌سازی موتور، ترموستات دست به کار می‌شود!
علائم خرابی ترموستات
حال که می‌دانیم ترموستان خودرو چیست و چگونه کار می‌کند، می‌خواهیم در مورد علائم خراب‌شدن ترموستات یا یک ترموستات بی‌کیفیت صحبت کنیم. از آنجایی که یک ترمستات خوب و باکیفیت می‌تواند حتی ۱۰ سال هم بدون مشکل کار کند، نمی‌توان خرابی این قطعه را از روی طول عمر آن تشخیص داد. بهم همین دلیل، باید علائم خرابی ترموستات را بشناسید که در ادامه بیان خواهیم کرد.
هر زمان که متوجه علائم زیر در خودروی خود شدید، به ترموستات خودرو شک کنید:
داغ شدن بیش از حد موتور
دلایل بسیاری می‌تواند برای داغ‌شدن بیش از حد موتور خودرو وجود داشته باشد؛ اما علت اصلی این مشکل معمولاً به رادیاتور و ترموستات مربوط می‌شود. به‌عنوان مثال، در صورت گیر کردن شیر ترموستات در حالت بسته، مایع خنک‌کننده نمی‌تواند به گردش درآمده و موتور را خنک کند. در چنین شرایطی، اگر موتور روشن بماند، آسیب جدی به خودرو وارد خواهد شد.
با این وجود، دلایل دیگری ممکن است باعث داغ‌شدن بیش از حد موتور خودرو شود که شامل کمبود مایع خنک‌کننده، خرابی پمپ آب یا نشتی آب رادیاتور می‌شود.
سنسور دنده عقب چیست؟
گرم نشدن موتور
در صورتی که ترموستات در حالت باز گیر کند یا به هر دلیلی خراب شود، موتور خودرو نمی‌تواند به‌درستی کار کند و گرم شود. در چنین شرایطی، جریان مایع خنک‌کننده بدون توقف در گردش خواهد بود و در نتیجه موتور نمی‌تواند دمای بهینه خود را حفظ کند. این امر می‌تواند مشکلات عملکردی به وجود آورد که در نتیجه باعث فرسودگی سریع اجزای موتور خواهد شد. بدین ترتیب، هر زمانی که متوجه عملکرد نامناسب موتور خودرو شدید، باید بلافاصله اقدام به تعمیر کنید. هزینه تعویض ترموستات خودرو، مبلغ ناچیزی است؛ اما در صورت آسیب موتور باید هزینه‌های زیادی پرداخت کنید!
نوسان دمای موتور
زمانی که ترموستات نتواند موقعیت مناسب خود را حفظ کند (یعنی باز یا بسته نشود)، نوسان دما رخ خواهد داد. این امر می‌تواند بر گردش مناسب مایع خنک‌کننده تأثیر گذاشته و باعث خوانش دمای کاذب شود.
عملکرد پایین موتور
همان‌طور که توضیح دادیم، ترموستات می‌تواند بر عملکرد موتور تأثیر قابل توجهی بگذارد و دریافتیم که ترموستات خراب یا بی‌کیفیت می‌تواند عملکرد صحیح موتور را مختل کند. دلایل متعددی وجود دارد که می‌توانند منجر به عملکرد نامناسب موتور خودرو شوند. به همین دلیل بهتر است پیش از هر چیزی، ترموستات معیوب بررسی شود.
عدم توجه به ترموستات خودرو معیوب یا بی‌کیفیت می‌تواند باعث خرابی موتور شده و ضرر مالی زیادی به شما تحمیل خواهد کرد. با این اوصاف، متوجه نقش حیاتی ترموستات خودرو در سیستم خنک‌کننده شدیم. پس این عامل را جدی بگیرید و هر زمان احساس کردید، موتور خودرو عملکرد مطلوبی ندارد، ترموستات معیوب را بررسی کنید.